De twee belangrijkste bronnen van reactief stikstof zijn de chemische productie door vastlegging van atmosferisch stikstof (N2) en het transport van nutriënten uit stikstofarme gebieden naar gebieden waar een overmaat aan reactief stikstof aanwezig is, voor productie van voedsel. Minder toepassing van kunstmest en minder invoer van nutriënten (krachtvoer) zijn dan ook voor de hand liggende en effectieve oplossingen.
'Vliegende Geest' beroert natuur en drinkwater
Trouw, Rob Buiter– 23 december 2000
REVIEW,,Ik denk niet dat het de bedoeling is van de natuur, om met regen de akkers te bemesten.' Het zou zo een stelling kunnen zijn van een hedendaagse natuurbeschermer die de enorme hoeveelheden mest en ammoniak uit de landbouw aan de kaak wil stellen. Het is evenwel een citaat van de negentiende-eeuwse Brit Robert Smith. Deze 'Alkali Inspecteur' had rond 1850 bij zijn onderzoek aan het regenwater rond Manchester al geconstateerd dat er 'naast een hoop zwavelzuur uit de industrie' veel ammoniak in de neerslag zat, zelfs zoveel dat de planten er beter van gingen groeien. In ons land zit er tegenwoordig al zoveel ammoniak in de lucht, dat zelfs de armste zandgronden op rijk bemeste akkers beginnen te lijken. Veel wilde planten, die doorgaans niet van al die mest houden, leggen dan ook het loodje in de strijd tegen gras en brandnetel.
De gevolgen van de ammoniak uit de landbouw zijn het centrale thema van het boek 'De Vliegende Geest', van atmosfeerchemicus Jan Willem Erisman. Hoe het kan dat een basische stof als ammoniak toch verzuring van de bodem veroorzaakt, en waarom de vermesting van de natuur eigenlijk een veel groter probleem is dan de verzuring, wordt uitgebreid in het boek beschreven. En ook hoe het kan, dat bossen de lucht weliswaar zuiveren, maar daardoor de ammoniak versneld naar het grondwater sturen, waar het op sommige plaatsen al tot onaanvaardbaar hoge concentraties is gestegen.
Erisman heeft het allemaal even waardevrij als gedetailleerd op een rij gezet. Zijn 'Vliegende Geest' laat zich daardoor bepaald niet als een luchtig essay lezen. Maar je zult toch maar op zoek zijn naar een compleet overzicht van zo'n beetje alles wat er over ammoniak en de gevolgen bekend is. Zeker voor de criticasters van het steeds strengere mestbeleid van de overheid is het boek een aanrader.
